Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá được trích từ tập thơ Trời mỗi ngày lại sáng (1958), một tác phẩm tiêu biểu của nhà thơ Huy Cận.

Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá đã tái hiện một bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, tráng lệ, đồng thời khẳng định sự hòa hợp tuyệt diệu giữa con người lao động và vũ trụ bao la. Qua đó, nhà thơ bày tỏ niềm tự hào, hân hoan trước vẻ đẹp của đất nước và cuộc sống mới.

EduTOPS mang đến cho bạn đọc tài liệu phân tích chi tiết về nhà thơ Huy Cận và bài thơ Đoàn thuyền đánh cá. Hãy khám phá ngay để tích lũy thêm nhiều kiến thức quý giá và sâu sắc.

Đoàn thuyền đánh cá

Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa.
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi,
Câu hát căng buồm cùng gió khơi.

Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng,
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng.
Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!

Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng,
Ra đậu dặm xa dò bụng biển,
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.

Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng,
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe,
Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.

Ta hát bài ca gọi cá vào,
Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao,
Biển cho ta cá như lòng mẹ,
Nuôi lớn đời ta tự buổi nào.

Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng,
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng,
Vảy bạc đuôi vàng loé rạng đông,
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.

Câu hát căng buồm với gió khơi,
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời.
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi

I. Đôi nét về tác giả Huy Cận

- Huy Cận (1919 - 2005), tên đầy đủ là Cù Huy Cận.

- Quê hương: làng Ân Phú, huyện Hương Sơn (nay là xã Ân Phú, huyện Vũ Quang), tỉnh Hà Tĩnh.

- Ông tham gia hoạt động cách mạng và từng giữ nhiều chức vụ quan trọng trong Chính phủ Việt Nam như: Bộ trưởng Bộ Canh nông đầu tiên, Thứ trưởng rồi Bộ trưởng Bộ Văn hóa Nghệ thuật, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Giáo dục…

- Ông là một trong những nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ mới.

- Một số tác phẩm tiêu biểu:

• Trước cách mạng tháng 8: Lửa thiêng (thơ, 1940), Kinh cầu tự (văn xuôi triết lý, 1942), Vũ trụ ca (thơ, 1940 - 1942).
• Sau cách mạng tháng 8: Trời mỗi ngày lại sáng (thơ, 1958), Đất nở hoa (thơ, 1960), Chiến trường gần đến chiến trường xa (thơ, 1973), Suy nghĩ về nghệ thuật (tiểu luận phê bình, 1980 - 1982)...

II. Khám phá bài thơ Đoàn thuyền đánh cá

1. Hoàn cảnh sáng tác

- Giữa năm 1958, Huy Cận đã có một chuyến đi thực tế dài ngày tại vùng mỏ Quảng Ninh.

- Từ chuyến đi này, cảm hứng thơ ca của Huy Cận bừng sáng trở lại, tràn đầy nhiệt huyết với thiên nhiên đất nước, lao động và niềm vui trước cuộc sống mới.

- Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá được sáng tác trong giai đoạn này và in trong tập thơ Trời mỗi ngày lại sáng (1958).

2. Bố cục

Gồm 3 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!”: Khung cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi.
• Phần 2. Tiếp theo đến “Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng”. Khung cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.
• Phần 3. Còn lại: Khung cảnh đoàn thuyền đánh cá lúc trở về.

3. Thể thơ

Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá được viết theo thể thơ bảy chữ, mang nhịp điệu mạnh mẽ và giàu hình ảnh.

4. Đề tài, chủ đề

- Đề tài: người lao động

- Chủ đề: vẻ đẹp của người lao động trong thời kỳ đổi mới, cùng với tình yêu thiên nhiên, đất nước sâu sắc, tha thiết.

5. Ý nghĩa nhan đề

Mẫu 1

Huy Cận, một trong những nhà thơ xuất sắc của phong trào Thơ mới, đã để lại dấu ấn sâu sắc qua bài thơ Đoàn thuyền đánh cá. Tác phẩm được sáng tác năm 1958 trong chuyến đi thực tế tại vùng mỏ Quảng Ninh, đánh dấu sự trở lại đầy cảm hứng của nhà thơ với thiên nhiên, lao động và cuộc sống mới. Bài thơ in trong tập Trời mỗi ngày lại sáng (1958). Nhan đề gợi lên hình ảnh trung tâm - đoàn thuyền đánh cá, không chỉ là một con thuyền mà là cả một tập thể cùng nhau ra khơi, thể hiện tinh thần đoàn kết và lao động hăng say. Qua đó, tác giả ca ngợi vẻ đẹp trù phú của thiên nhiên và tình yêu quê hương sâu đậm.

Mẫu 2

Năm 1958, Huy Cận có chuyến đi thực tế dài ngày tại Quảng Ninh, nơi khơi nguồn cảm hứng sáng tác bài thơ Đoàn thuyền đánh cá. Tác phẩm in trong tập Trời mỗi ngày lại sáng (1958). Nhan đề bài thơ tập trung vào hình ảnh đoàn thuyền đánh cá, qua đó khắc họa vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên và sự hòa hợp giữa con người lao động với vũ trụ. Huy Cận bộc lộ niềm tự hào, hân hoan trước vẻ đẹp của đất nước và cuộc sống mới.

6. Mạch cảm xúc

Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá được triển khai theo trình tự thời gian, từ lúc đoàn thuyền ra khơi lúc hoàng hôn đến khi trở về trong ánh bình minh. Tác phẩm mang âm hưởng tươi vui, phấn khởi, thể hiện niềm hạnh phúc trong lao động thời kỳ đổi mới.

7. Nội dung

Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá khắc họa hình ảnh thiên nhiên tráng lệ và sự hòa hợp giữa con người lao động với vũ trụ, đồng thời bộc lộ niềm vui, tự hào của nhà thơ trước vẻ đẹp của đất nước và cuộc sống mới.

8. Nghệ thuật

• Hình ảnh liên tưởng, tưởng tượng độc đáo, phong phú.
• Âm hưởng khỏe khoắn, hào hùng, lạc quan.
• Sử dụng các biện pháp tu từ: so sánh, nhân hóa, ẩn dụ…

9. Mở bài

- Mở bài phân tích:

Thơ ca luôn bắt nguồn từ cuộc sống, và bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận là minh chứng rõ nét cho điều đó. Tác phẩm khắc họa bức tranh thiên nhiên trù phú cùng không khí lao động sôi nổi của người dân vùng biển, mang đến một bức tranh sinh động và đầy cảm xúc.

- Mở bài cảm nhận:

Huy Cận, một trong những nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ mới, đã để lại dấu ấn sâu sắc qua bài thơ Đoàn thuyền đánh cá. Tác phẩm không chỉ khắc họa vẻ đẹp tráng lệ của thiên nhiên mà còn thể hiện sự hòa hợp giữa con người lao động và vũ trụ, qua đó bộc lộ niềm vui, tự hào của nhà thơ trước đất nước và cuộc sống mới.

10. Kết bài

- Kết bài phân tích:

Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận không chỉ tái hiện bức tranh thiên nhiên hùng vĩ mà còn khắc họa sâu sắc sự gắn kết giữa con người và thiên nhiên trong lao động. Tác phẩm là bản hùng ca về niềm tự hào, niềm vui của nhà thơ trước vẻ đẹp của đất nước và cuộc sống lao động.

- Kết bài cảm nhận:

Qua “Đoàn thuyền đánh cá”, Huy Cận đã dệt nên một bức tranh thiên nhiên tráng lệ, đồng thời thể hiện sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên trong lao động. Bài thơ không chỉ là lời ca ngợi vẻ đẹp của đất nước mà còn là tiếng lòng tự hào, niềm hân hoan của tác giả trước cuộc sống mới.

III. Dàn ý phân tích Đoàn thuyền đánh cá

(1) Mở bài

Giới thiệu về tác giả Huy Cận và bài thơ Đoàn thuyền đánh cá, một tác phẩm tiêu biểu trong sự nghiệp sáng tác của ông.

(2) Thân bài

a. Khung cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi

* Khổ thơ thứ nhất:

- Hai câu đầu: Hình ảnh thiên nhiên trên biển lúc hoàng hôn.

• So sánh “mặt trời xuống biển” với “hòn lửa”: màu sắc đỏ rực và hình dạng tròn đầy của mặt trời - gợi thời gian của hoàng hôn.
• Nhân hóa “Sóng đã cài then, đêm sập cửa”: không gian đại dương là một căn nhà rộng lớn, ở đó màn đêm là cánh cửa, sóng biển chính là then cài.

=> Thiên nhiên bắt đầu thời gian nghỉ ngơi, hưởng thụ trạng thái bình yên.

- Hai câu sau: Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá lúc ra khơi.

• “Đoàn thuyền”: không chỉ là một con thuyền, mà là cả một đoàn - một tập thể đông đảo cùng nhau ra khơi.
• “lại ra khơi”: cho thấy đây là công việc đã quá quen thuộc với họ.
• “Câu hát căng buồm”: hình ảnh những người lao động cùng nhau cất vang tiếng hát, tạo ra một nguồn sức mạnh như gió đẩy con thuyền ra khơi.

=> Khi vạn vật bắt đầu nghỉ ngơi, những người ngư dân mới bắt đầu hành trình lao động của mình.

* Khổ thơ thứ hai: Nội dung câu hát của những người dân miền biển.

- “cá bạc, cá thu”: gợi sự trù phú, giàu có của biển cá, đại dương.

- “biển Đông lặng”: mong muốn biển yên bình để công việc đánh cá diễn ra thuận lợi.

- “cá thu biển Đông như đoàn thoi”: từng đàn cá bơi lội trên mặt nước tạo nên hình ảnh sống động như những con thoi đang dệt lụa.

- Chúng “đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng”: biện pháp nhân hóa tạo nên một bức tranh đầy màu sắc và chuyển động.

- Câu thơ cuối cùng “Đến dệt lưới ta đoàn cá ơi”: vừa là lời kêu gọi tha thiết, vừa thể hiện khát vọng của ngư dân về một mùa cá bội thu.

b. Khung cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển

* Khổ thơ thứ ba: Cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.

- Nghệ thuật ẩn dụ “thuyền ta lái gió với buồm trăng”: thiên nhiên và con người hòa quyện thành một thể thống nhất.

- Nghệ thuật phóng đại “lướt giữa mây cao với biển bằng”: con thuyền như một tấm ván khổng lồ lướt giữa không gian bao la, mang tầm vóc vũ trụ.

- Công việc lao động diễn ra ngay trong đêm: Ra đậu dặm xa dò bụng biển - dù đêm tối, ngư dân vẫn miệt mài với công việc đánh cá.

- “Dàn đan thế trận lưới vây giăng”: Đánh cá giống như một trận đánh, nơi con người dùng trí tuệ để chinh phục thiên nhiên.

* Khổ 4: Cảnh biển vào ban đêm

- Huy Cận liệt kê các loài cá quý hiếm của biển cả: cá nhụ, cá chim, cá đé, cá song - thể hiện sự giàu có của đại dương.

- Hình ảnh “lấp lánh đuốc đen hồng” gợi lên màu sắc rực rỡ của loài cá song.

- “Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe”: ánh trăng phản chiếu dưới mặt biển, những con cá quẫy đuôi tạo nên sóng ánh vàng lấp lánh.

- “Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long”: màn đêm như một sinh thể sống động, có hơi thở riêng.

* Khổ 5: Tinh thần lao động của người dân chài

- Công việc lao động vất vả trở nên nhẹ nhàng, vui tươi hơn nhờ những lời ca, tiếng hát vang vọng giữa biển khơi.

- Lòng biết ơn sâu sắc dành cho biển cả: “biển cho ta cá như lòng mẹ” - biển hiền hòa, nuôi dưỡng bao thế hệ ngư dân miền biển.

* Khổ 6: Cảnh thu hoạch cá

- Khi kéo lưới cũng là lúc bình minh vừa ló dạng - dù lao động suốt đêm, ngư dân vẫn tràn đầy năng lượng và niềm vui.

- Hình ảnh “tay kéo xoăn tay chùm cá nặng”: Những cánh tay rắn chắc đang kéo lưới đầy ắp cá - thành quả xứng đáng cho sự cần cù và kiên nhẫn.

- “Vẩy bạc đuôi vàng lóe rạng đông”: khoảnh khắc thu hoạch cá kết thúc cũng là lúc bình minh ló rạng, mang theo hy vọng mới.

c. Khung cảnh đoàn thuyền đánh cá lúc trở về

- “Câu hát căng buồm với gió khơi”: ngư dân lại cất cao tiếng hát, nhưng lần này là khúc ca mừng vụ mùa bội thu.

- “Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời”: đoàn thuyền lướt sóng trở về như đang chạy đua với thời gian, khẩn trương và đầy quyết tâm.

- “Mặt trời đội biển nhô màu mới”: hình ảnh bình minh mang đến niềm hy vọng về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

- “Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi”: ánh mắt lấp lánh của những con cá phản chiếu niềm tin vào tương lai tươi sáng.

(3) Kết bài

Khẳng định lại giá trị nội dung sâu sắc và nghệ thuật độc đáo của bài thơ Đoàn thuyền đánh cá, một tác phẩm tiêu biểu của Huy Cận.