Bài thơ Nhàn - Trích từ tác phẩm Bạch Vân quốc ngữ thi của Nguyễn Bỉnh Khiêm

Nguyễn Bỉnh Khiêm, một đại thi hào của dân tộc Việt Nam, đã để lại cho hậu thế nhiều tác phẩm văn học giá trị. Trong số đó, bài thơ Nhàn nổi bật với triết lý sống hòa hợp với thiên nhiên, giữ vững cốt cách thanh cao, và vượt lên trên vòng xoáy của danh lợi.

EduTOPS xin giới thiệu tài liệu chi tiết về cuộc đời và sự nghiệp của tác giả Nguyễn Bỉnh Khiêm, cùng với phân tích sâu sắc về nội dung bài thơ Nhàn. Mời các bạn học sinh cùng khám phá và tham khảo.

Nhàn

Một mai, một cuốc, một cần câu
Thơ thẩn dầu ai vui thú nào
Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn, người đến chốn lao xao
Thu ăn măng trúc, đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao
Rượu, đến gốc cây, ta sẽ uống
Nhìn xem phú quý, tựa chiêm bao.

I. Khái quát về cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Bỉnh Khiêm

1. Cuộc đời

- Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491 - 1585) sinh ra tại làng Trung Am, nay thuộc xã Lý Học, huyện Vĩnh Bảo, ngoại thành Hải Phòng.

- Năm 1535, ông đỗ Trạng nguyên và được bổ nhiệm làm quan dưới triều đại nhà Mạc.

- Trong thời gian làm quan, ông từng dâng sớ xin chém đầu mười tám lộng thần nhưng không được nhà vua chấp thuận. Sau đó, Nguyễn Bỉnh Khiêm cáo quan về quê, lập quán Trung Tân, dựng am Bạch Vân, và lấy hiệu là Bạch Vân Cư Sĩ.

- Nguyễn Bỉnh Khiêm là một nhà giáo lỗi lạc, đào tạo nhiều học trò xuất chúng, được người đời tôn vinh là “Tuyết Giang Phu Tử” (Người thầy sông Tuyết).

- Với học vấn uyên thâm, ông thường được vua Mạc và chúa Trịnh tham vấn trong những việc hệ trọng. Dù đã lui về ở ẩn, ông vẫn tiếp tục đóng góp ý kiến cho triều đình nhà Mạc.

- Ông được phong tước Trình Tuyền hầu, sau thăng lên Trình Quốc công, nên được người đời gọi là Trạng Trình.

2. Sự nghiệp sáng tác

- Nguyễn Bỉnh Khiêm được tôn vinh là một trong những nhà thơ vĩ đại nhất của dân tộc Việt Nam.

- Một số tác phẩm tiêu biểu của ông bao gồm tập thơ chữ Hán “Bạch Vân am thi tập” với khoảng 700 bài thơ và tập thơ chữ Nôm “Bạch Vân quốc ngữ thi tập” với khoảng 170 bài.

- Thơ của Nguyễn Bỉnh Khiêm mang đậm tính triết lý, giáo huấn, ngợi ca chí hướng của kẻ sĩ và phê phán những thói hư tật xấu trong xã hội đương thời.

II. Khái quát về bài thơ Nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm

1. Xuất xứ

• Bài thơ Nhàn là một tác phẩm Nôm nổi tiếng trong tập thơ Bạch Vân quốc ngữ thi.
• Nhan đề của bài thơ được người đời sau đặt dựa trên tinh thần và nội dung của tác phẩm.

2. Thể thơ

• Bài thơ được viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật, mang đậm phong cách cổ điển.
• Hình ảnh trong thơ gần gũi, giản dị, phản ánh lối sống thanh cao và hòa hợp với thiên nhiên.

3. Bố cục

Bài thơ được chia thành 4 phần rõ ràng:

• Phần 1. Hai câu đầu: Khắc họa hoàn cảnh sống giản dị, thanh bình của nhà thơ.
• Phần 2. Hai câu tiếp: Thể hiện quan niệm sống đặc biệt, xa lánh vòng danh lợi.
• Phần 3. Hai câu tiếp: Miêu tả cuộc sống hòa hợp với thiên nhiên nơi thôn quê.
• Phần 4. Hai câu cuối: Đúc kết triết lý sống “nhàn” một cách sâu sắc.

4. Nội dung

Bài thơ khẳng định triết lý sống “nhàn” là hòa hợp với thiên nhiên, giữ vững cốt cách thanh cao, và vượt lên trên vòng xoáy của danh lợi.

5. Nghệ thuật

Bài thơ sử dụng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, kết hợp với các biện pháp tu từ và điển cố, điển tích một cách tinh tế.